Cây hương đá – biểu tượng quý giá trong văn hóa Việt Nam

Cây hương đá là vật dụng khá quen thuộc của người Việt từ xưa tới nay, nó được dùng trong việc thờ phụng, hương khói và thường được đặt ngoài trời.

Cây hương còn được gọi là trang thờ đá, ban thờ thổ địa, ngai thờ trời đất, làm từ đá xanh tự nhiên đã trở thành một trong những biểu tượng quý giá về văn hóa Việt Nam nhiều thế kỷ trước. Không chỉ mang giá trị tín ngưỡng, văn hóa tâm linh mà cây hương còn là một tác phẩm điêu khắc tuyệt đẹp của người Việt xưa.

Nhiều nghệ nhân điêu khắc đá mỹ nghệ làng Ninh Vân Ninh Bình đã truyền tai nhau về một cây hường đá cổ tại tại khuôn viên chùa Lũng Kinh. Theo các nghệ nhân thì đây là cây hương đá có hình dáng lạ với những dòng chữ cổ từ hơn 300 năm trước, đến nay cây hương đá cổ này vẫn còn khá nguyên vẹn. Cây hương đá có dáng vuông thành sắc cạnh, cao 2 mét. Sau nhiều lần nâng nền đổ đất cải tạo sân chùa, một phần của cây hương bị chìm dưới lòng đất, nay chỉ còn hơn 1 mét nhô lên phía trên.  Nhìn cây hương đá vẫn còn rõ các nét khắc chạm tuy không phải là những khắc chạm rồng phương mà chỉ khắc ghi bằng chữ Hán có xen lẫn chữ Nôm. Chữ viết chân phương, sắc nét. Xem nội dung trên đó là nói về thời điểm xây dựng ngôi chùa Lũng Kinh. Trên cây hương đá có ghi: “Lệ triều Long Đức vạn vạn niên tứ tức – Ất Mão, mạnh xuân, cốc nhật 1735 Cẩn sự tá lang Trung sơn huyện”.

Mặt chính cây hương đá chỉ khắc một dòng mặt bên cạnh dày đặc 5 dòng chữ san sát nhau Cây hương cổ quý được những người thợ khắc đá tài hoa xưa làm bằng một thanh đá nguyên khối, trên đỉnh cây hương được tạo hình bát hương có dáng tựa đóa hoa sen có 7 cánh (là bình hương hình cúng Phật). Các cạnh cây hương được tạo khuôn thành gờ nổi, lòng bào phẳng đều có khắc chữ Hán, Nôm, có mặt khắc kín 5 dòng, mặt chính thì chỉ khắc một dòng chữ dài cùng vài nét phụ thêm phía dưới.

Không chỉ mang giá trị tín ngưỡng, văn hóa tâm linh mà cây hương thiên đài còn là một tác phẩm điêu khắc tuyệt đẹp của người Việt xưa. Nhiều sắc phong quý được lưu giữ nơi đây Song hành cùng sắc phong quý… Không chỉ lưu giữ trong mình cây hương thiên đài quý, ngôi chùa Lũng Kinh ngày nay còn lưu giữ được tấm bia hậu Cảnh Hưng năm thứ 5, quả chuông đúc từ năm Cảnh Thịnh ngũ niên và chiếc khánh đúc năm Minh Mệnh thứ 21.

Cây hương đá là niềm tự hào của ngôi chùa nói riêng và của cả làng nói chung.Cây hương đá được mọi người trong làng tỏ ra rất thành kính khi đến dịp lễ. Các vị sư thầy trong chùa thì cũng ngày đêm nhang khói. Cây hương đá trong chùa cổ được coi như tâm điểm tín ngưỡng của người làng xưa.